نهم ربیع الاول، آغاز دوره ی امامت مهدی(عج)، از حوادث مهم و حساس تاریخ تشیّع به شمار می رود

مقوله ی امامت و جانشینی پیامبر اكرم(ص) همواره به عنوان یكی از مباحث مهم اعتقادی مسلمانان در طول تاریخ مطرح بوده است. در دیدگاه شیعه، اهداف نزول كتاب های آسمانی و ارسال پیامبران الهی، هنگامی به طور كامل تحقق می یابد كه ختم نبوّت با نصب امام معصوم همراه باشد. امام همه ی ویژگی های پیامبر به جز دریافت وحی را داراست كه با ولایت تكوینی (قدرت بر تصرّف در نظام هستی) و ولایت تشریعی (تبیین و تفسیر آیات و احكام الهی) و از بین بردن نارسایی های موجود، زمینه را برای رسیدن انسان به كمال معنوی فراهم می كند.

پیامبر اكرم(ص)، در سال دهم هجری، هنگام بازگشت از حجةالوداع، با نازل شدن آیه ی «اَلْیَوْم اَكْملتُ لكُم دینَكم و اتْمَمْتُ علیكُم نعمتی»از سوی خداوند مأمور شدند در محلی به نام «غدیر خم» انتصاب علی بن ابی طالب(ع) به مقام امامت را به آگاهی مردم برسانند. ابوجعفر محمد بن جریر طبری؛ تفسیرگر و تاریخ نگار نام دار اهل سنت در اشاره به این واقعه می نویسد:

«پیامبر اكرم(ص) [در منطقه ی غدیر خم] فرمودند: جبرییل از سوی خداوند دستور آورد كه در این جایگاه بایستم و به سفید و سیاه اعلام كنم كه علی بن ابی طالب(ع)، برادر من، وصی من، جانشین من و امام پس از من است».

البته آن چه گفته شد به اعلام همگانی و رسمی و بیعت گرفتن از مردم مربوط است؛ زیرا رسول خدا(ص) در دوران رسالت، بارها با بیان تعداد امامان و نام بردن از آنان مسأله ی امامت را تبیین كرده بودند. هنگامی كه آیه ی «یا اَیُهَّا الذّین آمَنو اطیعُوااللّهَ وَ اطیعُو الرَّسولَ و اولیِ الامرِ مِنْكُم» نازل شد جابر بن عبداللّه انصاری از پیامبر پرسید: «اولی الامر كه اطاعت شان در ردیف اطاعت شما به حساب آمده است، چه كسانی هستند؟» پیامبر اكرم(ص) در پاسخ فرمودند: «آنان جانشینان من و پیشوایان مسلمانان هستند. نخستین آنان، علی بن ابی طالب و پس از او فرزندش حسن و...» به این ترتیب، یكایك ائمه ی اطهار(ع) را نام بردند. هنگامی كه به امام دوازدهم رسیدند، با این تعبیر از ایشان یاد كردند كه: «ثم سمّی محمد كنیّی حجةاللّه فی ارضه و بقیّة فی عباده ابن الحسن بن علی...؛ سپس هم نامم محمّد، هم كنیه ی من، حجةاللّه و بقیةاللّه در بین مردمان، فرزند حسن بن علی(ع) هستند...

امامت حضرت مهدی(عج)

پیش تر اشاره شد كه پیامبر(ص) با تعابیر گوناگون به مسأله ی امامت حضرت مهدی(عج)اشاره كرده و تقریبا اطلاعات لازم را درباره ی چگونگی تولد، وقایع زندگی و ویژگی های حكومت آن حضرت، در اختیار مردم قرار داده بودند. برای مثال، در یك مورد، پیامبر اكرم(ص) خطاب به علی(ع) فرمودند:

«امامان پس از من دوازده نفرند كه اولّی آن ها تو هستی و آخر آنها قائمی است كه خداوند به دست او، شرق و غرب عالم را خواهد گشود».

و یا در جای دیگر می فرماید:

«... نهمین نفر از امامان، قائم اهل بیت من و مهدی این امت است كه در رفتار و گفتار و كردار، شبیه ترین مردم به من است. او پس از یك غیبت طولانی و حیرت و سرگردانی، ظهور خواهد كرد و دین خدا را در سرتاسر عالم، حاكمیت خواهد بخشید. او با نصرت و تأییدهای پی در پی خداوند متعال، زمین را پر از عدل و داد خواهد ساخت. همان گونه كه پیش از آن، از ظلم و ستم پر شده است».

بنابراین به دلیل شرایط خفقن باری كه خلفای عباسی ایجاد كرده بودند حضرت مهدی(عج)پس از تولد، یك دوره زندگی نیمه مخفی را آغاز كردند. در این دوره كه شهادت امام عسكری(ع)، ادامه داشت تعداد بسیار اندكی از شیعیان، به دیدار ایشان نایل شدند. از آن پس دوره ی امامت امام دوازدهم(ع) و مرحله ی خطیر زندگی آن حضرت كه به دوره ی غیبت معروف است، آغاز می شود.

مسأله ی اقامه ی نماز بر پیكر مطهر امام عسكری(ع) توسط حضرت مهدی(ع) سبب روشنگری مردم شد و از انحراف های بعدی در مسأله ی امامت جلوگیری می كند. این كار بر همه ی شیعیان آشكار ساخت كه پس از امام عسكری(ع)، فرزند ایشان عهده دار منصب امامت هستند. بدین ترتیب، توطئه ی خطرناكی كه خلفای عباسی، برای نابودی اساسی مكتب تشیع طرح ریزی كرده بودند، خنثی شد.

باید دانست عوامل حكومت عباسی، پس از شهادت امام عسكری(ع) در صدد برآمدند تا كسی را از سوی خلیفه مأمور نماز خواندن بر جنازه ی آن حضرت كنند و به پندار باطل خود، با این كار، پایان دوره ی امامت را اعلام و خلیفه ی غاصب عباسی را وارث امامت شیعه معرفی كنند؛ امّا با وجود مقدمه چینی های بسیاری كه انجام داده بودند، نقشه ی آنان عملی نشد. هنگامی كه فرد مورد نظر حكومت. آماده ی نماز خواندن بر پیكر امام یازدهم(ع) بود، ناگهان كودكی در حدود پنج ساله، با وقار و طمأنینه پیش آمد، آن فرد را كنار زد و خود به اقامه ی نماز پراخت. این در حالی بود كه به عنایت خداوند متعال مأموران حكومتی نتوانستند حتّی كوچك ترین عكس العملی نشان دهند. با پایان نماز نیز، پیش از آن كه مأموران حكومتی بتوانند كاری بكنند، آن حضرت از دیدگان غایب شدند. بدین ترتیب، دوره ی امامت حضرت مهدی(عج) آغاز شد.

آغاز امامت آن حضرت، به مشیّت الهی و برخی مصالح دیگر، با غیبت همراه بود كه به «غیبت صُغرا» مشهور است و تا سال 329هجری قمری به طول انجامید. پس از آن، مرحله ی جدیدی از غیبت كه به دوره ی «غیبت كُبرا» معروف است، آغاز شد كه تا كنون نیز ادامه دارد. این دوران، سخت ترین دوره ی امتحان مردم است؛ زیرا ارتباط مستقیم با امام(ع) برای همگان میسر نیست و نایب خاصی نیز وجود ندارد تا مردم به وسلیله ی او بتوانند از آن حضرت، پاسخ پرسش های شان را دیافت و كسب فیض كنند.

در توصیف این بُرهه از زمان، تعبیرهای بسیاری در روایات وارد شده است كه از وجود فتنه های بسیار خطرناك حكایت دارد. بشر در این دوره به دلیل بی توجهی به ارزش های اصیل الهی و انسانی، با وجود برخورداری از زندگی به ظاهر زیبا، آراسته و مدرن به زندگی نكبت باری دچار می شود؛ بدین معنا كه هر چند شكم ها سیر و زندگی پر زرق و برق خواهد بود، ولی روح ها مضطرب، نگران و سرگشته است و از دست دادن هدف و فلسفه ی درست زندگی، یكایك افراد بشر را به یأس و ناامیدی كُشنده ای دچار می سازد.

در فرهنگ اصیل اسلامی، برای پیش گیری از دچار شدن به چنین وضعی، تحت عوان «وظایف دوران غیبت»، رهنمودهای بسیار مهمی از سوی پیامبر اكرم(ص) و ائمه ی اطهار(ع) ارایه شده است. رعایت این موارد، سبب در امان ماندن از خطر انحراف است؛ زیرا پای بند نبودن به احكام الهی و از دست دادن ثبات فكری و اعتقادی صحیح، سبب آلودگی به فتنه های آخرالزّمان خواهد شد.

امید است با انجام وظایف و تكالیف مربوط به دوری غیبت، بتوانیم در شمار منتظران واقعی آن حضرت باشیم و هنگام ظهور مهدی موعود(عج)، شایستگی هم گامی به آن سوار سبزپوش را به دست آوریم.

*برگرفته از خیمه - اردیبهشت 1382- شماره 3 به نقل از پایگاه اطلاع رسانی حوزه؛