گزارشگران ورزشی
از فردوسی تا پوران فردوسی !
اكبر محمدی خانی*
شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه 648 مورخ 88/06/24 ، براساس مصوبه مورخ 88/04/09 شورای فرهنگ عمومی در ماده یك آیین نامه «نحوه نامگذاری روزها و مناسبتهای خاص» هدف از نام­گذاری روزها و مناسبت­های خاص، تقویت مؤلفه­ های هویت ملی ایرانیان و بزرگداشت شخصیت­ها، ارزش­ها و تحكیم پیوندهای دینی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و علمی در جامعه دانسته است. و در ماده 2 همین آیین نامه روزها و مناسبت­های خاص به دو دسته تقسیم كرده است:
الف ) مناسبت های مندرج در «متن تقویم» (مناسبتهای ملی – اسلامی)
و ب ) مناسبت های مندرج در «ضمیمه تقویم» (مناسبتهای صنفی – اسلامی)
«امروز 25 اردیبهشت ماه است روزی كه در تقویم از آن به عنوان سالروز تولد حكیم ابوالقاسم فردوسی یاد شده است. در همین تقویم اگر جستجو گر باشید انواع اقسام مناسبت های را خواهید دید، چرا كه در كشور ما برای بزرگداشت مقام و منزلت اقشار مختلف جامعه روزهای متعددی نام گذاری شده است، اما این تعدد در نامگذاری سبب نشده است كه همه اقشار مختلف جامعه روز پاس داشت ، داشته باشند.
مثلا علیرغم اینكه روزی برای نویسندگان -قلم- و خبرنگار داریم، اما روزی به نام «گزارشگران» - بطور عام - و «گزارشگران ورزشی» - بطور خاص - نداریم چرا؟ چون سبب نامگذاری یا سالروز تولد اولین كسی است كه در ان حرفه و رشته فعال بوده یا اینكه یك رویداد مهم تاریخی در آن روز خاص اتفاق افتاده است كه هر كدام از این دو علت، با توجه به بعد ملی یا بین المللی بودنشان آن مناسبت را مناسبت ملی یا جهانی می كنند و ما تا كنون در زمینه سبب آفرینی برای روز گزارشگران یا تلاشی نكرده‌ایم و یا اینكه تلاش مان كافی نبوده است.
پنج سال پیش هم عنوان كردم و این بار هم می گویم كه فردوسی یك گزارشگر بوده ، و شاهنامه سند مكتوب گزارش های اوست . فردوسی تا اینجا كه من می دانم اولین كسی بوده كه گزارش ورزشی هم انجام داده است! اگر به چنین برداشتی برسید، می‌توانم بگویم كه با شاهنامه پژوهی نویسنده این سطور به یك برداشت مشترك رسیده‌اید. واقعیت این است كه یكی از بخش های چهارگانه شاهنامه، بخش پهلوانان و مبارزات آنان است و فردوسی این هنر را داشته است تا هم چوگان گزارش كند، هم كشتی، هم تیراندازی و هم شطرنج، هم شكار و هم شنا، هم مچ اندازی و هم دوومیدانی و اینها هیچ كدام یك ادعای صرف نیست، چرا كه شاهد مثالهای آن در شاهنامه بسیار است كه احتمالا شما كشتی بین رستم و سهراب، داستان شطرنج بازی كردن بوذرجمهر وزیر دانشمند انوشیروان و .. را خوانده‌اید.
حال شاید این سئوال به ذهن برسد كه ما چرا باید چنین روزی داشته باشیم و چرا باید فردوسی را به عنوان نماد گزارشگری ورزشی قلمداد كنیم؟
پاسخ پرسش نخست در مقدمه آیین نامه نامگذاری مناسبت ها مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی ذكر شده است: "برای بزرگداشت مقام و منزلت اقشار مختلف جامعه" اما پاسخ پرسش دوم را باید در بحث هویت ملی – فرهنگی – جستجو كرد. گو اینكه هیچ ملتی، بی نیاز از داشتن هویّت ملّی نیست. حتی اگر برخی اندیشمندان قرن نوزدهم مانند كانت و ماركس بر این باور بوده باشند كه با گذشت زمان و تحوّل جوامع بشری، نقش و تأثیر فرهنگ های مختلف و عناصر تشكیل دهنده آن، كم رنگ تر شده، به تدریج، یك جامعه جهانی بدون هیچ تمایزی شكل خواهد گرفت. امّا رخدادهای قرن حاضر و روی آوری دوباره بسیاری ملّت ها به هویّت ملی خود همچون سرزمین و قلمرو، دین و مذهب، زبان، سنّت ها و آیین ها، میراث فكری، اسطوره‌ها و قهرمانان نشان می دهد كه بسیاری از باورهای قرن نوزدهمی، خوشبینانه، غیر علمی و بعضا مغرضانه بوده است. گو اینكه هویت «ملی» نوعی احساس تعهد و تعلق یك جمع و جامعه به نمادها، هنجارها، زبان و ادبیات آن است.
واقعیت این است كه گزارشگری ورزشی با توجه به خیل علاقمندان از یك طرف و از طرف دیگر كثرت رسانه‌های برخوردار و یا نیازمند به این حرفه ایجاب می كند كه این قشر هم سالی یكبار به صورت نمادین پاس داشته شوند و یا دست كم سالی یك روز در كانون توجه قرار گیرند كه این موضوع به هویت شغلی انها كمك خواهد كرد، اما اینكه نماد این حرفه در ایران را فردوسی قرار بدهیم؛ بی مناسبت نیست چرا كه او آنچه را كه امروزه قاعده گزارشگری می‌گوییم در نهایت هنرمندی رعایت كرده است كه انگار یك متخصص و آموزش دیده قرن حاضر در عرصه رسانه های ورزشی است صرف نظر از این موضوع، وقتی ما فردوسی را كه از سرزمین مادری بوده به زبان اجدادی مان شعر سروده، جزو تاریخ و اسطوره‌ هایمان است ؛ به عنوان نماد مطرح می كنیم، در واقع به آنان كه در مسیرگزارشگری هستند می گوییم كه از چه كسی الگو بگیرند، چرا كه الگو پذیری مبتنی یادگیری و تقلید است و تقلید از ارتباط صورت می گیرد، ارتباطی با گذشته خویش. باشد كه ما در جستجوی هویت خویش بیش از پیش به میراث فرهنگی خودمان متكی باشیم و از الگو قرادادن كس یا كسانی كه مخرج مشترك فرهنگی نداریم، بپرهیزیم كه در غیر اینصورت ما تقلید خواهیم كرد كه حضرت مولانا گفته است :
« زانك بر دل نقش تقلیدست بند رو به آب چشم بندش را برند
زانك تقلید آفت هر نیكویست كه بود تقلید اگر كوه قویست»
نكته پایانی اینكه برای نام گذاری در تقویم طبق ایین نامه سه شرط لازم است یكی از دیدگاه ملت ارزشمند و معتبر باشد دوم فراگیر باشد و سوم مقوم هویت ملی ایرانیان باشد. به نظرم پیشنهاد سالروز تولد فردوسی بعنوان روز گزارشگران ورزشی هر سه ویژگی آیین نامه را دارد یعنی هم گزارشگران ورزشی از دید ملت ارزشمند هستند ، هم این عنوان فراگیر و هم تقویت كننده مولفه هویت ملی ایرانیان است . در ضمن در این آیین نامه تصریح شده است كه پیشنهاد روزها و مناسبت های خاص از سوی اشخاص مختلف اعم از حقیقی و حقوقی می تواند صورت گیرد. یعنی اینكه هم یك فرد می تواند در این زمینه پیشگام باشد و هم یكی از تشكل های صنفی مرتبط مثل انجمن خبرنگاران و نویسندگان ورزشی كه گزارشگران ورزشی نیز در آن عضویت دارند یا شورای هماهنگی ورزش سازمان صدا و سیما.» تا پس از بررسی و تصویب در آن شورا به تأیید شورای فرهنگ عالی انقلاب فرهنگی رسیده و به عنوان روز و مناسبت خاص، حسب مورد در متن یا ضمیمه تقویم درج می شود.