دستگاه اموی با گذشت زمان به شیوه های مبارزاتی امام سجاد علیه السلام پی برد و دریافت كه ادامه حیات امام با شرایط و اوضاع زمامداری آنها نمی سازد. لذا تصمیم به قتل حضرت گرفتند. به طور كلی می توان چهار عامل مهم را انگیزه دستگاه حاكم از قتل امام برشمرد:

1. وسعت نفوذ امام. در طول 35 سال بعد از واقعه كربلا، امام از طریق دعاها و نشر معارف اسلامی به تدریج توانست یارانش را منسجم كنند و آگاهی های لازم را به آنها بدهد كه این خطر بزرگی برای دشمن به حساب می آمد؛

2. بغض و حسادت. عبدالملك، هشام و ولید و حتی جمعی از بزرگان بنی امیه به امام سجاد علیه السلام حسادت می ورزیدند؛ چرا كه مردم از روی فهم و درایت به امام عرض ارادت می كردند؛

3. افشاگری. امام سجاد علیه السلام در فرصت های بسیار و از داستان شهادت پدر و اسارت و مظلومیت خود و خاندانش سخن ها می گفت كه این خود نوعی افشاگری رسمی علیه ظلم بنی امیه بود؛

4. ترس از قیام. دستگاه خلافت تصوّر می كرد كه اگر امام عَلَمی بلند كند بخاطر محبوبیت و نفوذ معنوی آن حضرت حتی كسانی كه دوست اهل بیت هم نیستند زیر آن پرچم جمع می شوند و قیامی بزرگ علیه حكومت آنان به وجود خواهد آمد.

شهادت

حضرت سید الساجدین پس از گذراندن یك عمر پربركت كه در یكی از حساس ترین دوره های تاریخ اسلام واقع شد از ویژگی های مهمی در بین مردم برخوردار شده بود؛ چراكه فضایل و مكارم اخلاقی آن حضرت در هر مجلس و محفلی بیان می شد و در یك كلام امام در دل ها و عواطف مردم جا گرفته بود. این وضع بر امویان دشوار بود و آنها را می رنجاند و از همه كس بیشتر ولیدبن عبدالملك كینه امام را در دل داشت. او بارها می گفت: «من تا وقتی كه علی بن الحسین در دنیا باشد راحت نیستم». این بود كه وقتی زمام سلطنت را به دست گرفت تصمیم گرفت امام را مسموم كند. لذا زهر كشنده ای برای كارگزارش در مدینه فرستاد و به او دستور داد تا این زهر را به امام بخوراند و آن نانجیب نیز دستور ولید را عملی كرد. زهر در بدن نازنین امام كارگر شد و بدین وسیله حضرت در سن 57 سالگی در مدینه طیبه به شهادت رسید.

تشییع پیكر امام
پیكر پاك امام سجاد علیه السلام را در شهر مدینه تشییع كردند. در آن شهر از پیكر امام تشییع بی نظیری صورت گرفت؛ زیرا توده های مردم از مناطق مختلف بر جنازه حضرت حاضر شدند و همگی پریشان و گریان و دل شكسته جنازه مطهر حضرت را بر دوش می بردند. مردم در هاله ای از اشك با امام وداع می كردند. بدن مطهر حضرت سجاد علیه السلام را به قبرستان بقیع بردند و در قبری كه در كنار قبر عمویش امام حسن مجتبی علیه السلام آماده ساخته بودند به خاك سپردند.

امام از منظر علمای اهل تسنن
ذَهَبی یكی از بزرگان اهل سنت درباره امام سجاد می نویسد: «برای ایشان جلالت عجیبی بود و ایشان به سبب شرافت و سیادت و قدرتش و هم چنین به دلیل علم و اهلیت و كمال عقلش هر آینه برای امامت شایسته است».

جاحظ كه یكی از دانشمندان به نام اهل تسنن است نیز می گوید: «مردم با همه اختلاف مذاهبشان در مورد ایشان دارای وحدت نظر بودند و هیچ كس در تدبیر او تردید نداشت و احدی در تقدیم او بر دیگران در همه زمینه ها شك نداشت». و مهم تر از همه شافعی كه خود یكی از پیشوایان چهارگانه اهل تسنن است می گوید: «همانا علی بن الحسین فقیه ترین اهل بیت است».

شاگردان مكتب امام علیه السلام
حضرت سجاد علیه السلام در مدت 35 سال امامت خود، افراد زیادی را تربیت كردند و برای تداوم مكتب اسلام ناب محمدی، توانستند آنان را از هر جهت آماده كنند كه از آنجمله ثابت بن دنیار و معروف به ابوحمزه ثمالی است كه به تعبیر امام رضا علیه السلام همچون مسلمان در عصر خویش بود و هم چنین می توان به أبوُخالِد كابُلی، یَحیی بن أُم الطّویلُ سَعَید بن جُبَیْر ـ كه از نظر مقام علمی جایگاه رفیعی داشت ـ اشاره كرد. این افراد جملگی از ممتازترین اصحاب و یاران امام سجاد علیه السلام بودند كه همچون ستاره های درخشانی در آسمان علم و معرفت درخشیدند و پرتو افشانی كردند.

سخنان كوتاه از امام سجاد علیه السلام
سه چیز نجات بخش مؤمن است: این كه زبانش را از غیبت مردم باز دارد، خود را به چیزی مشغول كند كه در دنیا و آخرت او را سود دهد و بر گناهان، بسیار گریه كند.

نگاه محبت آمیز مؤمن به صورت برادر ایمانی خود، عبادت است.

نشان معرفت (خداشناسی) و كمال دین مسلمان، ترك سخنان بیهوده، كم تر جدل كردن، و بردباری و خوش خویی است.

مبادا به گناهی كه می كنی شادمان شوی كه شادمانی به گناه، بدتر از ارتكاب آن است.

در شگفتم از آن كسی كه از طعام از ترس زیان آن می پرهیزد، اما از گناه به سبب زشتی آن نمی پرهیزد.

همه خیر در این است كه انسان خود را (از آلودگی ها) نگه دارد.

شرافت در فروتنی، و عزت در پرهیزگاری، و بی نیازی در قناعت است.

اگر مردم بدانند كه در طلب علم چه فوایدی است، آن را می طلبند، اگر چه با ریختن خون دل و فرو فتن در گرداب ها باشد.

هر كس خود را گرامی داند، دنیا نزد او خوار است.

در عزای سیّد سجاد
جای آن دارد كه بارد آسمان خون بر زمین در عزای سیّد سجّاد، زین العابدین
آنچه او دید از جفای كوفیان و شامیان كافرم گر هیچ كس دیده است ظلمی این چنین
سی و شش سال از پس قتل پدر در كربلا روز و شب كاری نبودش غیر زاری و غمین
گاه برنی جلوه گر دیدی سر پاك حسین گاه خوردی تا زیانه از غلامان حَصین
خویش را از اهل دین خواندند آن بی دین گروه وانگهی بستند در زنجیر كین، سلطان دین
(نصیر اصفهانی)