هشتم ربیع الثانی سال 232 ه . ق، خورشید مدینه طلوع دیگرگونه ای داشت. خانه امام هادی علیه السلام غرق شادی و نور بود و فرشتگان برای طواف دور گهواره امام حسن عسكری علیه السلام صف كشیده بودند. آن امام والامقام، پس از پدربزرگوارش، در 22 سالگی به امامت رسید و پس از شش سال امامت، در 28 سالگی شربت شهادت نوشید. در این مقاله به جنبه هایی از زندگی ایشان می پردازیم.

مادر
مادر امام حسن عسكری علیه السلام حُدَیث، حُدَیثه، سوسن و به قولی سلیل نام داشت. او از زنان پرهیزكار روزگار و دارای عالی ترین فضیلت ها بود. در روایت آمده است كه وقتی مادر امام حسن عسكری علیه السلام نزد امام هادی علیه السلام آمد، ایشان فرمود: «سلیل، از آفت ها، پلیدی ها و ناپاكی ها محفوظ است.» سپس رو به او كرد و ادامه داد: «به همین زودی، خداوند حجت خود را به تو عطا می كند».

امام یازدهم
امام پس از امام هادی علیه السلام ، فرزندش ابومحمد حسن عسكری علیه السلام است. او از نظر دانش، زهد، خرد، عصمت، شجاعت، اخلاق و كرامت، سرآمد عصر خویش بود. در روایت آمده است كه امام هادی علیه السلام فرمود: «پسرم، ابومحمد از نظر فطرت، خیرخواه ترین افراد خاندان پیامبر و از نظر محبت و برهان، معتبرترین آنهاست. او جانشین من است».

دوران زندگانی
امام حسن عسكری علیه السلام كودكی خود را در مدینه گذراند. ایشان در سال 235 ه . ق كه چهارساله بود، با پدر بزرگوارش به سكونت در سامرا مجبور شد و حدود نوزده سال با پدر خویش در این شهر ساكن بود. پس از شهادت پدر، به مدت شش سال امامت كرد و در این مدت به علت سخت گیری بیش از حد عباسیان، با تقیه بسیار رفتار می كرد و جز یاران نزدیك، كسی را برای ملاقات نمی پذیرفت.

خبر دادن از مرگ مهتدی
یك سال و چند ماه از امامت امام حسن عسكری علیه السلام در زمان خلافت متوكل عباسی سپری شد. پس از او مُهتدی به تخت خلافت نشست. او آن حضرت را به زندان انداخت و حتی قصد كشتن امام را داشت كه خداوند به او مهلت چنین كاری را نداد.

یكی از یاران ایشان می گوید: من با امام حسن عسكری علیه السلام در زندان مهتدی عباسی بودم. روزی آن حضرت به من فرمود كه این ستم كار امشب از دنیا می رود و شخص دیگری خلیفه می شود. صبح روز بعد، خبر كشته شدن مهتدی عباسی در همه جا منتشر شد.

در زندان معتمد
پس از مرگ مهتدی، پسرعمویش معتمد خلیفه شد. ستم او به امام حسن عسكری علیه السلام بیش از ستمگران پیشین بود. او بارها امام را به زندان انداخت و به دست خشن ترین زندان بانان سپرد تا ایشان را به بدترین صورت شكنجه كنند. برای نمونه، در روایات آمده است كه نحریر، خادم مخصوص خلیفه، برای آزار دادن امام حسن عسكری علیه السلام ، او را میان درندگان انداخت. آنان مطمئن بودند كه با این كار، حضرت كشته خواهد شد، ولی با كمال شگفتی دیدند ایشان میان درندگان به نماز ایستاده است و آنها نیز فروتنانه به دور حضرت حلقه زده اند.

دو وظیفه حساس
امام حسن عسكری علیه السلام افزون بر مسئولیت هدایت و ارشاد مردمان و بیان احكام راستین اسلام، دو وظیفه حساس دیگر نیز بر عهده داشت: یكی، آماده ساختن شیعیان برای زمان غیبت و دیگری، معرفی فرزند خویش به عنوان آخرین امام و مهدی موعود. با وجود خفقان شدید در سامرا و تلاش های جاسوسان خلیفه، امام حسن عسكری علیه السلام به بهترین صورت ممكن این دو كار را انجام داد. ارتباط با شیعیان جهان اسلام از سوی دستگاه پنهانی وكیلان صورت می گرفت و ایشان از هر فرصتی برای خبر دادن درباره جانشین خویش به شیعیان استفاده می كرد.

برای نمونه، در روایتی آمده است كه روزی امام حسن عسكری علیه السلام چهل نفر از شیعیان مورد اعتماد خود را جمع كرد و مهدی موعود را به آنان نشان داد و فرمود: «این امام شما پس از من است. از او اطاعت كنید و پس از من دچار اختلاف نشوید كه هلاك خواهید شد».

تفسیر امام حسن عسكری علیه السلام
امام حسن عسكری علیه السلام كتاب ها و رساله های گوناگونی برای استفاده شیعیان نوشته است. از جمله كتاب های آن حضرت، تفسیر معروفی است كه بخش زیادی از آن را علامه مجلسی در بحارالانوار آورده است. این تفسیر، املای امام به دو نفر از یاران، به نام های یوسف بن محمد و علی بن محمد استرآبادی است كه برای دانش آموزی نزد ایشان می رفتند. آن حضرت ابتدا احادیثی را در مورد فضیلت قرآن و اهل قرآن بیان كرده و سپس آیات را به صورتی بسیار زیبا تفسیر فرموده است. این كار، هفت سال طول كشید.