به گزارش رادیو ورزش؛ مطالعه انحرافات و كجروی های اجتماعی و به اصطلاح آسیب شناسی اجتماعی، عبارت است از مطالعه و شناخت ریشه بی نظمی های اجتماعی. در واقع آسیب شناسی اجتماعی مطالعه و ریشه یابی بی نظمی ها، ناهنجاری ها و آسیب هایی نظیر بیكاری، اعتیاد، فقر، خودكشی، طلاق و ... همراه با علل و شیوه های پیشگیری و درمان آنها و نیز مطالعه شرایط بیمارگونه و نابسامانی اجتماعی است. زیرا اگر در جامعه ای هنجارها مراعات نشود كجروی پدید می آید و رفتارها آسیب می بینند.
آسیب زمانی پدید می آید كه از هنجارهای مقبول اجتماعی تخلفی صورت پذیرد. به بیان دیگر عدم پایبندی به هنجارهای اجتماعی موجب پیدایش آسیب اجتماعی است. از سوی دیگر اگر رفتاری با انتظارات مشترك اعضای جامعه و یا یك گروه یا سازمان اجتماعی سازگار نباشد و بیشتر افراد آنرا ناپسند و یا نادرست قلمداد كنند كجروی اجتماعی نامیده می شود. سازمان یا هر جامعه ای از اعضای خود انتظار دارد كه از هنجارها و ارزش های آن تبعیت كند. اما طبیعیست كه همواره افرادی در جامعه یافت می شوند كه از پاره ای از این هنجارها و ارزش ها تبعیت نمی كنند. بر همین مبنا در حوزه ورزش نیز برخی رفتارهای ستارگان دنیای ورزش با انتظارات مشترك اعضای جامعه سازگار نیست و اكثریت اعضای جامعه آن را ناپسند و یا نادرست قلمداد می كنند. از جمله این رفتارها اقدام به استعمال مواد دخانی و در برخی موارد مواد مخدر صنعتی و سنتی توسط ورزشكاران است كه بر اساس دریافت مشترك جامعه انتظار تبعیت نكردن از ارزش ها و هنجارهای جامعه از سوی این دسته از ورزشكاران نه تنها پذیرفتنی نیست بلكه مذموم هم هست.
این موضوع كه چرا ورزشكاران چنین رفتارهایی از خود بروز می دهند محل مطالعه جامعه شناسی ورزشی است. دكتر محمدمهدی رحمتی، عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان و از پیشتازان رشته جامعه شناسی ورزشی در ایران نتایج مطالعات جامعه شناختی مرتبط با این موضوع را اینگونه بیان می كند: اگر بخواهیم به عوامل كجروی در ورزشكاران بپردازیم می توانیم به ناهماهنگی و عدم توازن بین جنبه های فرهنگی و اقتصادی به عنوان یك عامل مهم توجه كنیم. گاهی مشاهده می كنیم كه چنین رفتارهایی بصورت فردی یا اجتماعی در ورزشكاران رخ می دهد. سرمایه های اقتصادی با حجم و گردش قابل توجه شروع به ورود می كنند و باعث توانمندی اقتصادی بالای ورزشكار می شوند. اما رشد سرمایه فرهنگی همزمان با سرمایه اقتصادی نادیده گرفته و موجب ناسازگاری با ارزش ها و هنجارهای اجتماعی می گردد.
برای مثال از اواخر دهه 70 اتفاقات اقتصادی با ارزشی در عرصه فوتبال رخ داد. یكی از بارزترین جلوه های عدم توازن میان سرمایه اقتصادی و فرهنگی این بود كه شاهد عدم درك مسئولیت اجتماعی و ملی در برخی از ورزشكاران و رفتار و كنش هایی غیر مسئولانه از آنها بودیم. در واقع آنها درك نكرده اند كه جز گروه های مرجع و الگو در جامعه هستند و این رفتار غیرمسئولانه می تواند در بعد اجتماعی بخصوص برای كودكان و نوجوانان آسیب زا باشد.
روانشناسان معتقدند: عزت نفس پایین، اعتماد بنفس پایین، اعتماد بنفس بیش از حد (غرور كاذب)، شخصیت آسیب پذیر، روابط و دوستی های نامناسب و سایر عوامل محیطی در تشدید این رفتارها تاثیرگذارند.
رحمتی تاكید كرد: نقطه ضعف ما به نوعی نقطه قوت ما محسوب می شود. ما در ورزش خود به روح پهلوانی و اخلاق اهمیت زیادی می دهیم. اما نتیجه پژوهش های جامعه شناسی ورزشی كه با همكاری دكتر سعید كبیری انجام داده ام، نشان می دهد زمانی كه اخلاق بیش از حد مورد توجه قرار می گیرد و توقعات از ورزشكار بالا می رود این احتمال وجود دارد كه ورزشكار برای حفظ جایگاه خود نزد مخاطبان به سمت تخلف برود. به تعبیر روانشناسی شاهد نوعی كجروی هستیم كه به آن كجروی مثبت گفته می شود. برای مثال ورزشكار به رغم درد، آسیب و خطراتی كه بر اثر فعالیت آنها را تهدید می كند؛ با انگیزه های مختلف به ورزش ادامه می دهد. در این میان برای رفع اینگونه معضلات نهادهای فرهنگی و ورزشی باید به پژوهش در این زمینه بپردازند و به شكل مناسبی به این موضوع توجه كنند.
برنامه جامعه شناسی ورزشی سه شنبه 10 اسفند تولید گروه علوم ورزشی، با اجرای محسن ابوفاضلی بود. این برنامه ساعت 21:45 روزهای سه شنبه تقدیم علاقه مندان به مباحث جامعه شناسی ورزش می شود.